Hollusta eða bara plat?

Nýlegar rannsóknir vísindamanna við Stanford háskóla í Bandaríkjunum velta því upp að lífræn ræktun sé ekki hollari en önnur ræktun ef undanskilið er að vera útsettur fyrir skordýraeitri sem víða er notað, en er minna tengt lífrænum afurðum.

Þá er einnig bannað að nota sýklalyf, bætiefni eða hormóna við lífrænar afurðir ólíkt því sem getur gerst við venjubundna ræktun.

Það er því afar áhugavert þegar litið er til rannsóknarniðurstaðna ofangreindra vísindamanna sem fóru yfir margar rannsóknir með svokallaðri meta-analysis aðferð til að greina þær rannsóknir sem gerðar hafa verið um hollustu afurða hvort sem er svokallaðar lífrænar eða hefbundar, að ekki skuli vera neinn afgerandi munur á hollustu þeirra. Fæðuflokkarnir sem voru skoðaðir voru meðal annars ávextir, grænmeti, egg, mjólkurvörur og fuglakjöt.

Í markaðslegu tilliti hafa lífrænar vörur selst í auknum mæli um allann heim og er því um verulega hagsmuni að ræða fyrir bæði framleiðendur og seljendur að geta flaggað sinni voru sem hollari auk þess sem hægt er að nota það sem ástæðu fyrir dýrari vörum en ella. Þá hefur verið rætt í þessu samhengi að dýrari vara í augum kaupandans þýðir oftsinnis aukin gæði, sem þessi rannsókn virðist stangast á við ef horft er til hollustusjónarmiða. Ekki var hægt að sýna fram á aukið vítamín innihald né marktækan mun á prótein eða fituinnihaldi þessara afurða og niðurstaða vísindamannanna því sú að enginn munur væri á hollustu þessara vara þegar þessir hlutir eru mældir.

Þegar horft er til bragðgæða, útlits eða annarra þátta sem ekki er hægt að tengja beint við hollustu er ljóst að þar er fyrst og fremst um að ræða tilfinningalega þætti sem er erfitt að mæla og einstaklingsbundna upplifun hvers og eins. Það er þó ljóst að margir kjósa að neyta lífrænna afurða vegna skoðana sinna á umhverfisvernd og félagslegra þátta og er það góðra gjalda vert og ánægjulegt, þó með þessum fyrirvara að því virðist, að ekki sé neinn marktækur munur þegar tekið er tillit til hollustu einstaka vöruflokka.

Nú verður að skoða veikleika þessarar rannsóknar einnig og eru þeir einna helst að ekki er um langtímaeftirfylgni að ræða með einstaklingum og tímaramminn að hámarki 2 ár sem er í styttra lagi. Þá voru rannsóknir þær sem skoðaðar voru mjög margvíslegar, ræktun og meðferð afurða mismunandi svo og munur milli ræktunarsvæða hvað varðar jarðveg og margt fleira sem vert er að telja upp sem annmarka.  Þetta leiðir til þess að gera þarf langtímarannsóknir með tilliti til mælanlegra þátta sem snerta heilsufar með tvíblindri rannsóknaraðferð til að svara frekar þeim fullyrðingum sem fram koma.

Kostnaður við slíkar rannsóknir er mjög mikill og umfangið einnig mikið þar sem svo margar breytur eru í menginu. Ég leyfi mér því að efast um að við munum fá úr þessu skorið með afgerandi hætti á næstunni. Því verðum við að láta tilfinningar okkar, pyngjuna og umhverfisvitund okkar ráða um fæðuval og innkaup hverju sinni en ekki auglýsingar um meinta hollustu eða óhollustu þeirrar vöru sem við setjum í kerruna okkar.  

Teitur Guðmundsson, Læknir