Neysla ávaxta og grænmetis jókst árið 2012

Fæðuframboð á Íslandi 2012

Embætti landlæknis birtir reglulega upplýsingar um fæðuframboð á Íslandi og þó þær veiti ekki beinar upplýsingar um neyslu gefa þær vísbendingar um þróun á mataræði þjóðarinnar.

Aukning í ávöxtum og grænmeti

Ef litið er á þróun mataræðis kemur í ljós að framboð á fersku grænmeti jókst úr 47,2 kg/íbúa árið 2011 í 50,9 kg/íbúa árið 2012. Framboð á ferskum ávöxtum jókst einnig á milli ára úr 61 kg/íbúa í 64,4 kg/íbúa. Sömuleiðis jókst framboð á bæði grænmetis- og ávaxtavörum og er heildar grænmetisframboðið nú orðið heldur hærra en það var 2007 þegar það var hæst en ávaxtaframboðið er ennþá lægra en það var þá. Framboð á þessum vörum dróst verulega saman 2008 og einnig 2009 en hefur vaxið síðan. Þetta er jákvæð þróun, en þó megum við enn bæta okkur til að takmarkinu um 5 skammta, eða 500 grömm, af grænmeti, ávöxtum og safa á dag sé náð. Rétt er að vekja athygli á að þar sem ávaxtasafar eru tiltölulega orkuríkir er ekki rúm fyrir meira en eitt lítið glas af safa í skömmtunum fimm.

Enn minnkar drykkjarmjólkin en ostur og skyr eykst

Framboð á drykkjarmjólk (nýmjólk, léttmjólk og undanrennu) minnkar í heildina en ekki eru upplýsingar um einstakar tegundir drykkjarmjólkur. Einnig minnkar framboð á sýrðum mjólkurvörum. Það er hins vegar aukning í framboði á skyri og ostur fer einnig lítillega upp á við milli ára. Mælt er með tveimur skömmtum af fituminni og lítið sykruðum mjólkurvörum daglega fyrir fullorðna og börn frá tveggja ára aldri.

Sykur eykst

Sykurframboð eykst milli ára og var 47,7 kg/íbúa eða tæp 920 g á íbúa á viku árið 2012. Flökt í sykurframboði á milli ára getur stafað af mismiklum birgðum um áramót þar sem sykur er vara með langt geymsluþol. Því er rétt að skoða meðaltal nokkurra ára þegar sykur er annars vegar. Þegar meðaltal áranna 2000-2005 og 2006-2010 eru skoðuð þá minnkar sykurframboðið úr 50,3 kg/íbúa í 46,1 kg/íbúa. Sykurneysla á Íslandi er mikil borið saman við önnur Norðurlönd en minnst er hún í Noregi og Finnlandi, um 30 kg/íbúa (árið 2012) en 41,6 kg/íbúa í Svíþjóð (árið 2011).

Gosdrykkir eiga drjúgan þátt í hinni miklu sykurneyslu, en gosdrykkjaneysla (gos- og vatnsdrykkir með bæði sætu- og bragðefnum) er óhóflega mikil hér á landi og þó hún hafi heldur minnkað var framboðið 146 lítrar/íbúa árið 2012. Það er hins vegar jákvætt að neysla vatnsdrykkja hefur aukist síðustu ár. Rannsóknir sýna að mikil drykkja sykraðra gos- og svaladrykkja auki líkurnar á ofþyngd og offitu og því er ráðlagt að takmarka neyslu þessara drykkja. Auk þess sem þeir geta valdið tannskemmdum og glerungseyðingu. Mælt er með því að drekka vatn, besta svaladrykkinn.

Sælgætisframboð er svipað og það var árið 2010, 18,9 kg/íbúa en það var heldur lægra árið 2011.

Kjötneyslan eykst heldur

Kjötneyslan jókst heldur milli ára. Það var aukning bæði á neyslu alífuglakjöts og lambakjöts, en minnkun á svínakjöti og nautakjötsneysla hélst óbreytt. Mest var neyslan á alífuglakjöti 2012, eða 26 kg/íbúa, en þar á eftir fylgdi lambakjöt, 20,7 kg/íbúa, og svínakjöt komið í þriðja sæti, 18,3 kg/íbúa.
Ekki hafa verið birtar upplýsingar fyrir fiskframboð síðan 2007, en rétt er að minna á að ráðlagt er að borða fisk a.m.k. tvisvar í viku sem aðalrétt og einnig sem álegg á brauð.

Feitmetisneyslan er heldur upp á við

Heildarfeitmetisneyslan er heldur upp á við. Það er lítilsháttar aukning á smjöri og einnig á olíu og öðru feitmeti. Smjörlíkisneyslan var hins vegar óbreytt og neysla á smjörva stóð nokkuð í stað og sömuleiðis fituminna viðbit eins og Létt og laggott og Klípa og fituminna smjörlíki minnkar þó heldur.

Áhersla er lögð á að draga úr neyslu á mettaðri fitu en velja fremur olíu eða mjúka fitu í staðinn.

Upplýsingar um vinnslu fæðuframboðs

Tölurnar eru reiknaðar í kg/íbúa/ár samkvæmt jöfnunni: fæðuframboð = framleiðsla + innflutningur – útflutningur – önnur not (t.d. í dýrafóður). Fæðuframboðið nær í flestum tilfellum til lítið unninnar vöru, t.d. er kjöt gefið upp í heilum skrokkum með beini, fiskur er gefinn upp óslægður, en í stöku tilfellum er um fullunnar vörur að ræða, t.d. mjólk, mjólkurvörur og smjörlíki. Tölurnar taka ekki tillit til rýrnunar sem verður við framleiðslu, á lagerum, í verslunum og á heimilum.

Embætti landlæknis vekur jafnframt athygli á því að fæðuframboðstölur fyrir öll Norðurlöndin, frá árinu 1994, eru birtar í Norrænum tölfræðigrunni sem hægt er að skoða á vef Norrænu ráðherranefndarinnar.

Heimildir: landlaeknir.is