Smáskammtalyf, grasalyf, hefðbundin lyf, aukaverkanir og ofnæmi

Smáskammtalyf, grasalyf, hefðbundin lyf, aukaverkanir og ofnæmi

Í þessum pistli langar mig að útskýra muninn á smáskammtalyfjum (hómópatískum remedíum), grasalyfjum (náttúrulyfjum) og hefðbundnum lyfjum.

Smáskammtalyf

Smáskammtalyf geta verið úr jurtum, dýrum, steinum, mold eða jafnvel mykju, en flest eru þau úr jurtum. Hugmyndin á bakvið smáskammtalyf er að það sem veldur einkennum (kvefi, verkjum, hita eða alvarlegum sjúkdómum), geti læknað þessi sömu einkenni, ef það er gefið á nógu útþynntu formi. Áhrifin af lyfinu eiga að vera því meiri sem lyfið er útþynntara. Þynningarefnið er yfirleitt vatn en steinefni eru þynnt með mjólkursykri og búnar til pillur. Flest smáskammtalyf eru svo útþynnt að það eru nánast engar líkur á því að ein einasta sameind af upphaflega efninu úr jurtinni/dýrinu/steininum sé til staðar í glasinu sem þú kaupir. Smáskammtalæknar halda því fram að vatnið/sykurinn “muni hvað það er”. Ef blandan var hrist vel í þynningarferlinu, þá séu lyfjaáhrifin í vatninu/sykrinum, þó lyfjasameindin sé ekki lengur til staðar eftir þynninguna.

Grasalyf

Grasa- eða náttúrulyf eru úr heilum blöðum, hnýðum, rótum, stönglum eða berki jurta. Öfugt við smáskammtalyfin er hugmyndin sú að áhrifin aukist því sterkari sem blandan er, en ekki er mælt með of sterkum blöndum vegna aukaverkana og eituráhrifa sem þá geta hugsanlega komið fram. Grasalæknar og náttúrulæknar halda því fram að samspil margra efna í jurtinni valdi heildaráhrifum lyfsins. Þess vegna sé ekki nóg að einangra virka efnið úr jurtinni og gefa það.

Hefðbundin lyf

Hefðbundin lyf sem læknar ávísa eru flest upphaflega úr jurtum, rétt eins og grasalyf/náttúrulyf og mörg smáskammtalyf. Munurinn er sá að í hefðbundnum lyfjum hefur virka efnið verið einangrað. Oftast er það framleitt efnafræðilega eða tæknilega, sem er bæði ódýrara og hlífir plöntunni í náttúrunni. Hefðbundin lyf fá ekki að fara á markað fyrr en virknin hefur verið sönnuð vísindalega, og aukaverkanir, milliverkanir við önnur lyf og ofnæmisviðbrögð hafa verið rannsökuð. Skammtastærð er metin til að gefa sem mesta verkun, án þess að verulegar aukaverkanir, milliverkanir eða ofnæmisviðbrögð komi fram.

Lyfleysa

Nú hafa ýmis smáskammtalyf og grasalyf/náttúrulyf verið prófuð vísindalega. Ekki hefur tekist að sýna fram á að smáskammtalyf komi að gagni umfram lyfleysu (placebo), þegar um sjúkdóma eins og kvef, höfuðverk, svefnleysi eða alvarlegri sjúkdóma er að ræða. Það þýðir að það hefur sömu áhrif að taka smáskammtalyf og hreint vatn eða sykurpillu. Möguleg áhrif eru eingöngu vegna væntinga um bata, vegna þess að sjúklingurinn trúir því að um lyf sé að ræða, og líður þess vegna betur eftir inntöku.

Afnæming

Afnæming er meðferð sem hefðbundnir læknar nota við erfiðu ofnæmi. Aðferðafræðin svipar til hugmynda smáskammtalækna. Ofnæmisvaldurinn “læknar” ofnæmið, sé hann gefinn sjúklingnum í mjög útþynntu formi til að byrja með, svo útþynntu að ónæmiskerfið bregðist ekki við með ofnæmiseinkennum eins og útbrotum, nefrennsli eða kláða í gómi. Smám saman er gefinn sterkari skammtur, þar til sá sem af ofnæminu þjáist hefur “vanist” ofnæmisvaldinum. Ónæmiskerfi líkamans hefur aðlagast. Ferlið getur tekið allt frá nokkrum mánuðum upp í 3 ár. Árangur afnæmismeðferðar er mismikill eftir því hver ofnæmisvaldurinn er, en áfram er unnið að því að þróa aðferðina.

Samspil

Grasalyf eða náttúrulyf hafa sum hver sannað gildi sitt, en önnur ekki. Virku efnin úr jurtunum hafa þá verið einangruð og prófuð vísindalega. Í einhverjum tilvikum hefur komið í ljós að samspil margra efna í jurtinni er nauðsynlegt til að ná fullri verkun. Kenning grasalækna um að það sé betra að nota heilar jurtir eða jurtahluta, frekar en einangruð efni úr jurtum, er ekkert ólík því sem við næringarfræðingar höldum fram um matinn sem við borðum. Það er betra að borða mat sem inniheldur blöndu af mörgum hollum næringarefnum, frekar en að taka inn einangruð fæðubótarefni á pilluformi. Í matvælum eru hundruðir óþekktra og lítt þekktra efna sem ásamt orkuefnum, vítamínum og steinefnum, valda heildaráhrifum fæðunnar á líkamann.

Aukaverkanir

Hefðbundin lyf bjarga mannslífum og geta haldið niðri sjúkdómseinkennum og bætt þannig lífsgæði og lengt líf þeirra sem hefðu dáið eða þjáðst án þeirra. En flestöll lyf hafa aukaverkanir, og mörg hafa milliverkanir við önnur lyf, og sum geta valdið ofnæmi. Það er því best að þurfa ekki á lyfjum að halda. Þetta veit almenningur og sumir leita frekar í óhefðbundna geirann, til smáskammtalækna eða grasalækna/náttúrulækna, í von um að tinktúrur þeirra og remedíur valdi síður þessum hvimleiðu og óvelkomnu einkennum. Það er þó engin trygging fyrir hinni fullkomnu lækningu. Grasalyf/náttúrulyf geta valdið aukaverkunum, milliverkunum og ofnæmi, ekki síður en hefðbundin lyf. Þar að auki er gæðaeftirliti með framleiðslu þeirra oft ábótavant, svo meiri hætta er á að þau séu menguð af aðskotaefnum eins og þungmálmum, eða að neytandinn sé blekktur á einhvern hátt. Smáskammtalyf sem eru þynnt með ómenguðu vatni eða mjólkursykri ættu ekki að valda neinum óæskilegum verkunum. Eina hættan við smáskammtalyf er að sá sem er haldinn alvarlegum sjúkdómi dragi að leita til hefðbundins læknis, og á meðan versni sjúkdómurinn og verði illviðráðanlegur.

Anna Ragna Magnúsdóttir , Dr. í Heilbrigðisvísindum & Næringarfræðingur