Andfúli karlinn

Ég man eftir því þegar ég var í skóla sem gutti að einn kennarinn okkar hafði greinilega mikið dálæti á hvítlauk, sem fór misvel í krakkana í bekknum.

Einn af mínum bekkjarfélögum var orðheppinn, en fór stundum yfir strikið og jafnvel útum gluggann ef hann þurfti að flýja í skyndi. Hann lét eitt sinn þessi fleygu orð falla um viðkomandi hátt og snjallt; „vitið þið af hverju herra X er svona andfúll??“ og svaraði sjálfur um leið, „það er af því það er svo stutt niður í rassgat!“. Þetta leiddi eðlilega til heimsóknar hjá skólastjóra og miður góðu samkomulagi við kennarann um stundarsakir, gott ef hann jók ekki bara hvítlauksneysluna! Okkur var því enginn greiði gerður með þessu.

Sannleikurinn er sá að margir glíma við þennan vanda og getur verið erfitt að eiga við á stundum. Eðli málsins samkvæmt eru einkennin sveiflukennd og ekki má gleyma því að sumir eru hreint ekkert andfúlir en hafa stöðugar áhyggjur af því svo jaðrar við þráhyggju. Það fer engu að síður varla fram hjá þeim sem eru í samskiptum við þann sem glímir við mikla andremmu, hvort sem viðkomandi er meðvitaður um það eða ekki, þannig að þeir taka sjálfkrafa eitt eða tvö skref afturábak við slíkar kringumstæður.

Andfýluiðnaðurinn eins og ég hef stundum kallað hann sem byggir á sölu á tyggigúmmí, mintum, munnskoli og ýmsum öðrum varningi er risastór og kemur líklega í veg fyrir félagsleg vandamál og einangrun, sem betur fer.

Ef við veltum því fyrir okkur hvað það er sem veldur andremmu kemur býsna margt til greina. Það er vel þekkt og flest vitum við að eðlileg og góð tannhirða, notkun á tannþræði og munnskoli kemur í veg fyrir tannskemmdir, hindrar bólgu í tannholdi og rotnun matarleifa milli tannanna. Það er okkur því flestum eðlislægt nánast að bursta tennurnar og okkur líður illa ef við gleymum því. Þá er algengast að bakteríur í munnholi og meltingarvegi valdi lykt og óþægindum. Andardráttur okkar getur einnig orðið óskemmtilegur við neyslu ákveðinna fæðutegunda eins og hvítlauks og ýmissa annarra lauktegunda, en brennisteinsambönd í þeim falla út í gegnum lungun í kjölfar meltingar og upptöku í blóðið.

Öðrum fæðutegundum hefur einnig verið kennt um eins og mjólkurvörum, kryddi, kjöti og þannig mætti lengi telja en einna þekktast er líklega kaffi og áfengi sem eru vatnslosandi efni og valda þannig þurrki í slímhúðinni í munninum og betri skilyrðum fyrir bakteríur að vaxa og valda óskunda.

Ýmis lyf og sjúkdómar geta valdið slíkum þurrki einnig, auk þessa vitum við að aukin öndun um munn veldur þurrki samanber hrotur. Jafnvel þó við hrjótum ekki vöknum við flest andfúl vegna minni munnvatnsframleiðslu á nóttunni. Sykursýki, lifrar-, lungna- og nýrnasjúkdómar geta valdið andremmu auk vélindabakflæðis og hálsbólgu sem er líklega algengasta ástæðan á grundvelli sjúkdóms. Reykingar og munntóbaksnotkun þarf varla að minnast á sökum þess hversu augljóst það er og bætist andfýla við alla aðra áhættu, nóg var nú samt!

Það getur verið viss þrautaganga að finna útúr því hvað veldur annars vegar og getur þurft að leita læknis sé grunur um sjúkdóm. Hins vegar er þetta býsna augljóst í sumum tilvikum og væri til mikilla þæginda fyrir nánasta umhverfi viðkomandi að láta af þeim löstum sem ég nefndi hér að ofan.

Ég myndi því ráðleggja þeim sem glíma óþægindi af þessum toga, eða þeim sem vilja gefa slíkum aðilum góð ráð, að passa vel uppá vökvabúskapinn sinn, minnka kaffidrykkju, skipta mögulega yfir í koffeinlaust te, lágmarka áfengisneyslu, borða ríkulega af grænmeti og ávöxtum, neyta C og D vítamíns og draga úr sætindaáti sem er bensín fyrir bakteríurnar.

Muna að bursta vel tennurnar, nota tannþráð, endurnýja tannburstann og hitta reglulega tannlækninn sinn.

En fyrir alla muni hætta að reykja og troða tóbaki í vörina, það er nákvæmlega ekkert hægt að segja eða gera sem réttlætir slíka notkun og eiginlega stórmerkilegt að fólk skuli vísvitandi vilja lykta illa og skapa sér heilsufarsvandamál.

Teitur Guðmundsson, læknir.