Hvað er að gerast í matvæla- og næringarfræði á Íslandi í dag?

Í  Háskóla Íslands er boðið upp á nám í matvælafræði annars vegar og næringarfræði hins vegar, grunnám, meistaranám og doktorsnám.

Frá haustinu 2014 er jafnframt hægt að taka kjörsvið (í meistaranámi) í klínískri næringarfræði. Þá er lögð áhersla á samstarf við ýmsar deildir innan Heilbrigðisvísindasviðs HÍ, Næringarstofu Landspítala og aðrar heilbrigðisstofnanir þar sem starfandi eru næringarfræðingar eða næringarráðgjafar. 

Lögð er áhersla á fræðilega þekkingu og verknám við mismunandi klínískar aðstæður (þ.e. vinna með sjúklingahópa).

Háskóli Íslands í samvinnu við Rannsóknastofu í næringarfræði (RÍN) og Matís og hafa staðið að fjölmörgum rannsóknum á sviði matvæla- og næringarfræði gegnum árin. Meistara- og doktorsnemar ásamt leiðbeinendum hafa fengið birtar fjölda vísindagreina í virtum ritrýndum tímaritum.

Rannsóknir í næringarfræði

Á RÍN eru rannsóknir á mataræði og heilsu barna fyrirferðamestar, en jafnframt eru framkvæmdar rannsóknir á mataræði og heilsu annarra hópa t.d. unglinga, aldraðra og sjúklingahópa auk rannsókna á mataræði þungaðra kvenna. RÍN vinnur í nánu samstarfi við ýmsar stofnanir og fyrirtæki, sem og Evrópska háskóla. Jafnframt er RÍN þáttakandi í mörgum innlendum og alþjóðlegum samstarfsverkefnum.  

Innlendar rannsóknir sem eru í vinnslu eru m.a. um:

• Áhrif mataræðis á börn með ADHD (sjá nánar í grein Elínborgar og Freydísar).
• Áhrif mismunandi matvæla á sykurstuðul og líðan.
• Rannsóknir á fæðumynstri ólíkra hópa og þróun þess yfir ákveðin tímabil.

Eftirfarandi eru dæmi um alþjóðleg samstarfsverkefni sem RÍN hefur tekið þátt í:  

• NordForsk: um næringu á fósturskeiði og tengsl við heilsufar síðar á ævinni. Fósturþroski og vöxtur barna í tengslum við þróun hjarta- og æðasjúkdóma. 
• ProMeal: Rannsókn á skólamáltíðum á Norðurlöndum (sjá nánar í grein Ragnheiðar Júníusardóttur). 
• MoodFood: Tengsl næringarástands og þunglyndis.
• SYSDIET: Áhrif norrænnar fæðu á efnaskiptavillu, offitu, insúlínómæmi, sykursýki 2 og hjartasjúkdóma.  
• Nordic YoungHealth: Möguleikar og hindranir við að þróa nýtt og hollt skyndibitafæði.  
• ProChildren: Efling og viðhald heilsu með aukinni grænmetis- og ávaxtaneyslu meðal evrópskra barna. 
• SEAFOODplus YOUNG: Fiskneysla og heilsufar ungra evrópskra fjölskyldna. 

Rannsóknir í matvælafræði

Matís sinnir fjölbreyttu rannsókna- og nýsköpunarstarfi í matvæla- og líftækniiðnaði og sér nú í samstarfi við Háskóla Íslands um kennslu og rannsóknir mastersnema í matvælafræði.

Eftirfarandi eru dæmi um rannsóknir á vegum Matís:

• Ýmiskonar rannsóknir hafa verið gerðar til að auka gæði- og geymsluþol fisks og fiskafurða, t.d. makríls og saltfisks.
• Rannsókn var gerð á gæði og öryggi íslensks blaðgrænmetis; dreifing frá framleiðenda til neytenda og hvort hægt væri að lengja geymsluþol og nýtingu.
• Vöruþróun hefur í auknum mæli verið að ryðja sér til rúms, meðal annars auðgun matvæla á omega-3 fitusýrum (sjá nánar í grein Páls Haukssonar um vöruþróun á tilbúnum réttum).
• Annað dæmi um vöruþróun var íbæting bætibaktería og trefja í ávaxtasafa.

Jafnframt er verkefni að fara í gang þar sem áhrif blöðruþangs á blóðsykurstjórnun eru skoðuð en það er dæmi um samvinnu matvæla- og næringarfræðinnar.

Hjá Nýsköpunarmiðstöð Íslands er  verið að vinna að rannsóknum á örferjum fyrir lífvirk efni. Rannsóknirnar beindust í upphafi að þróun aðferða til að nota örhljóðbylgjur til að vinna kítín úr rækjuskel sem má nota í baráttu við offitu. Í framhaldi af þessari þróunarvinnu fóru af stað víðtækari rannsóknir á margskonar fæðubótarefnum og örferjum fyrir lífvirk efni.

ÍSGEM gagnagrunnurinn

Gagnagrunnur um matvæli spilar stórt og mikilvægt hlutverk í mörgum rannsóknum. Því er mjög mikilvægt að geta gengið að því vísu að hann innihaldi nýjustu upplýsingar og sé uppfærður reglulega.

Höfundur: Jóna Björk Viðarsdóttir

Höfundur er næringarfræðingur.