Raki og mygla

Hvers vegna þarf að huga að raka og myglu?

Í Evrópu er áætlað að of mikill raki sé í 10-50% (mismikið eftir löndum) af því húsnæði sem fólk býr, vinnur og leikur sér í.

Of mikill raki veldur þungu lofti og saggalykt. Loft kólnar við raka veggi en það kallar á meiri upphitun með hærri hitakostnaði.

Of mikill raki í húsnæði getur haft slæm áhrif á heilsu fólks.

Þeir sem búa í húsnæði með raka og myglu eru í meiri hættu en aðrir að fá sjúkdómseinkenni og sýkingar í öndunarvegi, ofnæmiskvef og astma. Fólk er misviðkvæmt fyrir myglu og sumir hópar eru sérlega viðkvæmir.

Sérstaklega þarf að halda raka og myglu frá börnum, eldra fólki, fólki með astma, exem og ofnæmi eða bælt ónæmiskerfi.

Rannsóknir sýna að þeir sem búa í vel einangruðum húsum og vel loftræstum leita síður til læknis og leggjast síður inn á sjúkrahús vegna kvilla í öndunarfærum en þeir sem búa í röku húsnæði.

Lykilatriði

Mygla vex aðeins þar sem raki er nægur. Þegar mygla kemur í ljós þarf fyrst að finna hvaðan rakinn kemur.

Hvað veldur myglu?

Aðalorsakir of mikils raka eru:

Lekar vatnslagnir, niðurföll eða flóð upp úr niðurföllum

Lek þök, stíflaðar rennur, leki með gluggum og brotnar lagnir

Loftræsikerfi vantar eða er bilað

Merki um raka af þessum sökum eru oft sýnileg og eru viðgerðir nauðsynlegar til þess að koma í veg fyrir rakann.

Í nýbyggðu húsi getur raki stafað af því að steypan hefur ekki enn náð að þorna til fulls. Ef raki í húsnæði stafar af ofangreindum orsökum, getur þurft að hita upp húsnæðið og loftræsa vikum saman til að eyða rakanum. Ef raka virðist ekki vera hægt að rekja til byggingargalla, leka, uppgufunar eða steypu sem er enn að þorna, stafar hann líklega af rakaþéttingu.

Lykilatriði

Ef vandinn er hvorki af völdum leka né ónógrar eða engrar loftræsingar stafar hann líklega af rakaþéttingu. 

Hvað er rakaþétting? 

Þrír þættir leiða til þess að gufa þéttist í raka á yfirborði flata í byggingum: Rakt inniloft, kaldir yfirborðsfletir og léleg loftræsing. 

Rakt inniloft

Rakaþétting verður þegar gufa þéttist í raka í gufumettuðu innilofti. Heitt loft getur verið rakara (geymt meiri gufu) en kalt loft. Til dæmis myndast gufa þegar heitt vatn rennur í sturtu eða í baðkar. Þegar loftið í baðherbergi mettast vatnsgufu, taka litlir dropar að myndast, fyrst á köldum flötum eins og speglum, gluggasyllum og rúðum. 

Kaldir yfirborðsfletir: Þétting getur orðið meiri þegar loft er kalt. Rakt loft kemst í snertingu við kalda fleti innan dyra og gufan í loftinu þéttist á flötunum. Vatn tekur að renna niður eftir gluggarúðum og veggjum og myndar fúa í gluggaviði en blöðrur á veggfóðri og málningu á veggjum. Ummerki raka og sagga sjást oft á norðurvegg, einkum í hornum, því að norðurveggur húss er oft kaldari en hinir útveggirnir. 

Léleg loftræsing

Raka í innilofti má minnka með loftræsingu. Ef loftskipti eru ónóg eykst vatnsgufa í innilofti og rakaþétting eykst. Auk þess haldast veggir kaldir ef hreyfing á loftinu er ekki nóg til þess að hlýtt loft nái til þeirra. Mygla getur þess vegna myndast þar sem lítil hreyfing er á lofti, t.d. í gluggalausum kjöllurum eða bak við skápa, á stöðum þar sem saman fer léleg loftræsing og kaldir fletir (t.d útveggir) er mikil hætta á mygluvexti. 

Þegar búið er að fjarlægja myglu sem stafaði af rakaþéttingu, þarf að átta sig á hvað veldur þéttingunni og koma í veg fyrir að hún eigi sér stað. 

Að koma í veg fyrir rakaþéttingu

Forðist að mynda raka að óþörfu

Sjóðið mat í lokuðum potti svo að vatnsgufan haldist sem mest í pottinum.

Látið vatn ekki sjóða að óþörfu eftir að suða er komin upp. 

Hengið þvott til þerris utanhúss ef kostur er. Þurrkið þvott annars í þvottaherbergi eða baðherbergi og hafið dyr lokaðar, glugga opinn eða loftræsingu í gangi. 

Varist að nota olíu- eða gaseldavélar ef yfir þeim er enginn gufugleypir. Við bruna olíu og gass myndast töluvert vatn. 

Fjarlægið raka með loftræsingu 

Loftræsið öll herbergi reglulega til þess að veita röku lofti burt. Hafið í huga að þéttar byggingar þurfa meiri loftræsingu. 

Vélknúin loftræsing ætti stöðugt að vera í gangi. 

Vatnsgufa myndast við matseld, steypibað og bað í kerlaug. Opnið glugga eða setjið loftræsingu í gang og lokið dyrum svo að vatnsgufa berist ekki inn í önnur herbergi. 

Að lokinni matseld eða baði skal hafa allar dyr að herbergjum opnar svo að loft nái að streyma milli þeirra. 

Forðist rakaþéttingu í svefnherbergjum með því að hafa glugga opinn í a.m.k. 15 mínútur á hverjum morgni. Við öndun berst töluverður raki í inniloft.

Hafið dálítið bil milli veggjar og húsgagna svo að loft nái að streyma bak við húsgögnin.

Loftræsið skápa með því að hafa skáphurðir opnar öðru hverju. 

Loftræsið ekki kaldan kjallara þegar lofthiti er hærri úti en inni, því að þá þéttist vatnsgufan í heita loftinu á kaldari flötum innan húss.

Á heitu sumri er rétt að loftræsa kjallara kvölds eða morgna þegar útihiti er lægri en innihiti. 

Einangrið húsið eða hækkið hita í húsnæðinu 

Það er breytilegt hvað fólki þykir þægilegur hiti. Á heimilum er kjörhiti á bilinu 19-22°C í stofum, eldhúsi og baði, en 16-20°C í svefnherbergjum.

Þegar enginn dvelst á heimilinu ætti stofuhiti ekki að vera undir 15°C til þess að forðast rakaþéttingu.

Hitið ekki köld svefnherbergi á kvöldin með því að opna dyr að upphituðum herbergjum. 

Góð einangrun dregur úr hættu á mygluvexti því að í vel einangruðu húsi eru veggir ekki kaldir.

Munið þó að þéttir gluggar og byggingar kalla á góða loftræsingu. 

Ef vandinn er þrálátur

Einangra kalda fleti, t.d kaldavatnslagnir.

Setja loftristar á glugga.

Nota rafmagnsviftur eða vélknúna loftræsingu. 

Fá fagmann til þess að leggja mat á einangrun hússins. 

Að einangra háaloft og holrúm í veggjum, og setja þéttilista með dyrum og gluggum.

Heimild: ust.is – Umhverfisstofnun.