Kannabis
Kannabisplantan
Marijuana
Kannabisplantan
Kannabisplantan hefur að geyma vímuefnið THC ( delta-9-tetrahydrocannabinol). Venjulega þegar verið er að tala um kannabis er átt við afurðir af þessari jurt, hluta af henni eða jurtina sjálfa. Þegar talað er um kannabisefni er átt við þær afurðir af jurtinni sem innihalda vímuefni. Helstu afurðirnar sem þekktar eru á vímuefnamörkuðum vesturlanda eru hass, marijuana og hassolía.
Mikilvægt er að gera sér grein fyrir því að kannabisefni eru ekki hrein efni heldur efnablanda. Sum vímuefni eru aftur á móti hrein efni eins og áfengi ( Etanól), amfetamín, kókaín, heróín. Þetta er einkum mikilvægt þegar kemur að því að tala um áhrif efnisins á líkaman. Áhrif kannabisefna á lungu eru alls ekki bundin við vímuefnið eitt sem í jurtinni er heldur við öll efnin sem berast niður í lungun við kannabisreykingar. Aftur á móti virðast áhrifin á heilann eingöngu bundin við vímuefnið THC og aðra kannabínóíða.
Vímuefnin sem unnin eru úr kannabisplöntunni eru því í rauninni efnablanda yfir 400 efna og þegar að þau er reykt myndast yfir 2000 efni sem fara inn í líkaman. 61 þessara efna finnast hvergi á jörðinni nema í kannabisplöntunni og eru nefnd kannabínóíðar. Þessir kannabínóíðar valda vímuáhrifunum. Aðeins eru rúm 30 ár síðan sannað þótti að einn þessara kannabínóíða, delta-9-tetrahydrokannabinol væri lang virkastur þeirra allra og ylli ein nær öllum vímuáhrifunum. Þá var efnið fyrst unnið hreint úr kannabisplöntunni og mólgerð efnisins greind sem er delta-9-tetrahydrokannabinol og skammstöfunin fyrir þetta efni er THC.
Kannabisplantan (Cannabis sativa) er talin upprunnin í Mið-Asíu, en vex nú víða í hitabeltinu og tempruðum beltum jarðarinnar. Hún er stundum nefnd hampjurt því úr henni má vinna hamp. Í gegnum tíðina hefur þessi jurt verið nýtt á ýmsa vegu fræin hafa verið notuð í dýrafóður, stilkur jurtarinnar til hampgerðar og olían til litagerðar. Jurtin óx vilt víða í Evrópu og vesturlandabúar fluttu hana til Norður-Ameríku til að nota hana þar til hampgerðar. Þó að jurtin hafi þannig verið nýtt á ýmsa vegu til iðnaðar um aldir voru vímuefnin sem í jurtinni finnast ekki notuð á Vesturlöndum fyrr en á 20 öld. Í löndum araba var jurtin aftur á móti ræktuð til vímuefnagerðar frá upphafi miðalda.
Jurtin er einær og tvíkynja. Vímuefni eru í báðum kynjum jurtarinnar þó kvennjurtin sé venjulega vímuefnaríkari. Lítið sem ekkert er af TCH í stöngli plöntunar, rót og fræjum. Vímuefnin eru í blöðum plöntunar og því meira magn eftir því sem blöðin standa hærra á stilknum. Mest er þó af vímuefnum í blómsprotum plöntunar og jurtakvoðunni sem þeir gefa frá sér. Á smáblöðum er umlykja grænleit blóm plöntunnar en einnig á blómsprotum og víðar á plöntunni eru kirtilhár sem seytrar eða af drýpur kvoða eða harpix sem er sérstaklega ríkur af TCH og öðrum kannabínóíðum. Þegar kannabisjurtin er fullþroskuð þekur klístrugur gullitaður harpix blóm, blómsprota og efstu blöð plöntunnar.
Það fer nokkuð eftir tegund kannabisjurtarinnar og við hvaða skilyrði hún er ræktuð hversu mikið af THC og öðrum kannabínóíðum myndast í jurtinni. Talið er að til séu að minnsta kosti þrjá tegundir af jurtinni (Cannabis sativa, Cannabis Indica og Cannabis ruderalis) sem með kynbótum og ræktunum hafa greinst í fjölmörg afbrigði.
Marijuana
Marijuana er blöð og blómsprotar jurtarinnar. Það ódýrasta er unnin úr villtum jurtum þannig að efsti hluti jurtarinnar er skorin. Indverska nafn er til um þennan marijuanarudda "bhang" sem hefur að geyma lítið af harpix. Mikið af því marijhuana sem reykt er í USA er af þessari gerð. Ef skorið er ofan af sérstaklega völdum og ræktuðum plöntum, helst kvennplöntum, fæst miklu vímuefnaríkara marijuana. Marijuana er á litin allt frá grænu yfir í grátt eða brúnt og gerðin allt frá því að vera líkt telaufum yfir í stóra blaðhluta. Þegar búið er að tína burtu fræ og grófustu stöngulbútana getur því svipað til tóbaks og þá er hægt að vefja það í vindling " jont" sem er reyktur.
Sinsemilla
Sinsemilla er þróuð ræktunaraðferði, þar sem þess er gætt að kvennjurtin frjógist ekki og notað er til ræktunarinnar sérstaklega vímuefnarík afbrigði af kannabisjurtinni sem ættur eru frá Indlandi, Tælandi eða Neapel. Þannig má fá mikið magn THC í blómsprotana. Slíkar afurðir hafa komið á markað í USA og geta verið jafn vímuefnaríkar og besta hass ( Sinsemilla ).
Ganja
Ganja er Indverskt nafn yfir afurð af kannabisjurtinni þar sem blómsprotum og smá laufblöðin sem sitja efst við blóm kvennjurtarinnar er safnað saman. Þessi afurð er reykt í pípu en er sjaldséð á vímuefnamörkuðum á vesturlöndum.
Hass
Hass ( Hassis) er að mestu unnið úr jurtakvoðunni (harpixnum) sjálfum og er þá mulinn, sigtaður, og misvel hreinsaður harpix. Hann er pressaður í kökur sem hafa að geyma mismikið af blómsprotum. Hassið er vímuefnaríkari en marijuana og heitir á Indlandi charas. Liturinn á Hassi er allt frá ljósbrúnu að nærri svört. Það er blandað saman við sígarettutóbak og reykt
Hassolía
Hassolía er búin þannig til að lífræn leysiefni eru látin draga kannabínóíða úr hassi eða kannabisplöntunni. Hassolíunni er oft smurt í sígarettubréfið sem vafið er um hassvindlingin til þess að gera hann sterkari.
THC (delta-9-tetrahydrocannbinol)
THC eða delta-9-tetrahydrocannabinol er virka vímuefnið í kannabisefnum. Hinir kannabínóiðar eru óvirkir eða mjög veikir. Þeir geta þó haft einhver áhrif til þess að minnka eða auka verkun TCH séu þeir til staðar í heilanum. Þó að THC sé eðlilega mjög eftirsótt á hinum ólöglega vímuefnamarkaði vegna hreinleika og styrkleika sést það sjaldan þar. Hitt er ekki óalgengt að önnur vímuefni eru seld sem THC. Magn THC í marijuana er oftast á bilinu 0,5 - 7 %, í hassi 7-14 %, ganja 6-10% og í hassolíu 15 - 50%.
Úr ársskýrslu |
Kannabisneysla
Neysla kannabisefna óx hröðum skrefum í vestrænum þjóðfélögum á seinni hluta tuttugustu aldar þrátt fyrir að framleiðsla dreyfing og sala efnana væri ólögleg. Neyslan er nú orðin það almenn að á síðasta áratug hefur umræða um að lögleyfa þessi efni orðið sjálfsögð og sum staðar hefur það verið gert. Hér á Íslandi hefur aðal vandinn sem fylgir þessari neyslu verið sá að stór hluti þeirra unglinga og ungmenna sem nota efnin á annað borð gera það daglega og verða óvirk. Þau flosna þá upp úr skólum eða vinnu og eru í mikilli hættu að leiðast út í aðra og harðari vímuefnaneyslu.
Kannabisefni voru fyrstu ólöglegu vímuefnin sem flutt voru til landsins og notuð að einhverju marki. Neysla ólöglegra vímuefna var óþekkt hér á landi fyrir árið 1967. Dreifing, sala og neysla kannabisefna skapaði ólöglegan markað vímuefna á Íslandi á árunum 1970-75. Þó að einhver brögð væru að því á þessum árum að LSD gengi kaupum og sölum má segja að kannabisefnin hafi verið einu ólöglegu vímuefnin á markaðnum fram til ársins 1983.
Kannabisefni voru fyrstu ólöglegu vímuefnin sem flutt voru til landsins og notuð að einhverju marki. Neysla ólöglegra vímuefna var óþekkt hér á landi fyrir árið 1967. Dreifing, sala og neysla kannabisefna skapaði ólöglegan markað vímuefna á Íslandi á árunum 1970-75. Þó að einhver brögð væru að því á þessum árum að LSD gengi kaupum og sölum má segja að kannabisefnin hafi verið einu ólöglegu vímuefnin á markaðnum fram til ársins 1983.
Hass var eina kannabisefnið sem notað var á Íslandi að einhverju marki lengst framan af. Er það yfirleitt blandað saman við sígarettutóbak og reykt. Á árunum fyrir 1980 var nokkuð um að neytendur ræktuðu kannabisjurtina og framleiddu marijuana. Þetta lagðist að mestu af og marijuana hefur ekki verið á markaði hér að neinu ráði fyrir en nú að nýju eftir 1998 að innlend ræktun hefur aftur aukist og einhver brögð eru af innflutningi frá Evrópu.
1980 óx innflutningur á kannabisefnum verulega og hélst stöðugur fram til ársins 1988. Neyslan náði ákveðnu hámarki á árunum 1985 til 1987. Með minnkandi neyslu eftir 1988 dró úr innflutningi allt fram til 1994. Árið 1995 jókst mjög innflutningur og neysla á hassi og hefur neyslan aldrei verið meiri en undanfarin 3 ár. Aukningin er sérstaklega mikið meðal þeirra yngstu. Íslendingar hafa aldrei notað eins mikið af kannabisefnum og nú.
Greinilegt er að veruleg viðhorfsbreyting meðal neytenda er samfara aukinni kannabisneyslu eða jafnvel undanfari hennar eða orsök. Nú er algeng sú skoðun að efnin séu skaðlítil eða skaðlaus og er slíku viðhorfi haldið við með upplýsingum sem stangast á við nýjustu vísindarannsóknir og þekkingu. Þessar röngu upplýsingar berast ungu fólki í gegnum fjölmiðla og Netið og koma frá þeim sem berjast fyrir auknu frjálsræði varðandi kannabis. Kannabisefni eru einu ólöglega vímuefnin á Vesturlöndum sem eiga sér aðdáendahóp, "kannabisbullurnar" sem berjast skipulega fyrir lögleiðingu þeirra.
Kannabis ryður á ýmsan hátt brautina fyrir önnur ólögleg vímuefni eins og LSD, amfetamín og kókaín. Þjóðfélagslega er kannabis jafnan fyrsta ólöglega vímuefnið sem notað er og neytandinn lærir lögmál vímuefnamarkaðarins þegar hann kaupir sér efnið og kynnist þannig sölumönnum sem seinna selja honum önnur vímuefni. Með daglegri notkun kannabis venjast neytendur á að leysa flest vandamál sín með því að nota vímuefni og það er grunnurinn sem önnur ólögleg vímuefnafíkn byggist á.
Kannabisefni valda ein og sér alvarlegum sjúkdómi þar sem neytandinn verður líkamlega háður efninu. Í afeitrun fá sjúklingar veruleg fráhvarfseinkenni sem lýsa sér í svefntruflunum, kvíða og óróleika. Fylgikvillar mikillar kannabisneyslu hafa verið þeim læknum sem vinna með þessa sjúklinga vel ljós um langan tíma. Framfarir í frumulífeðlisfræði hafa gert mönnum kleift að skilja betur verkun kannabisefna á heilann. Þekkingin hefur einkum aukist eftir árið 1992. Þessi nýja vísindaþekking rennir enn frekari stoðum undir skilning manna á því að kannabisfíkn sé alvarlegur heilasjúkdómur sem hefur í för með sér slæma fylgikvilla, einkum hjá ungu fólki. Ungt fólk sem notar kannabisefni í óhófi á erfitt eða ómögulegt með að mynda trausta sjálfsímynd og vinna skipulega að markmiðum til lengri og skemmri tíma. Hvort tveggja er grundvöllur góðrar geðheilsu. Stórneytendur kvarta sjálfir undan minnistruflunum og að vitsmunaleg úrvinnsla heilans truflist verulega. Jafnframt þessu koma fram breytingar á tilfinningum og geðslagi, oft með verulegu þunglyndi.
Þeir sem hafa notað kannabisefni vikulega eða oftar í eitt ár eða lengur og uppfylla þau skilyrði DSM IV greinast kannabisfíklar á sjúkrahúsinu Vogi. Þó þurfa þeir sem eru 19 ára eða yngri ekki að nota efnið vikulega lengur en í hálft ár til að teljast fíknir. Flestir fíklarnir hafa þó notað efnið daglega í 2 ár eða lengur.
Í línuritunum um fjölda stórneytenda kannabisefna má sjá að fjöldi þeirra, og þá um leið neysla kannabisefna, dróst verulega saman á árunum 1989 til 1994. Kannabisneysla eykst svo nokkuð árið 1995 og þá greindust 235 kannabisfíklar. Fjöldi kannabisfíkla hefur vaxið gríðarlega og rúmlega þrefaldast á síðustu 10 árum og nær ámarki 2006. Undanfarin þrjú ár fækkar síðan tilfellunum og færri kannabisfíknir unglingar koma á Vog. Árið 2009 voru kannabisfíklarnir 557 og hlutfall þeirra 31,5% af sjúklingahópnum. Meðalaldur dagreykingamanna hass var 25,7 ár. 127 dagreykingamenn voru 19 ára eða yngri, 223 voru á milli 20 og 29 ára og 120 voru 30 ára eða eldri (sjá línurit um þróun kannabisneyslu).
Leita verður aftur til ársins 1999 til að finna sambærilegar tölur um kannabisfíkla og sjást nú 2009. Lögregluaðgerir og uppræðing kannabisræktunar á árinu 2008 virðist því samkvæmt þessum tölum skila árangri.