SAMSKIPTABOÐORÐIN

Hvað eru samskipti?

Samskipti eru boð sem einstaklingar senda á milli sín og skiptast í yrt og óyrt boðskipti. Yrt boðskipti felast í töluðum eða skrifuðum orðum. Óyrt boðskipti felast í raddblæ, hlátri, líkamstjáningu, hreyfingu, augnaráði og svipbrigðum. Einnig í snertingu, framkomu, klæðaburði og líkamsrými milli einstaklinga sem eiga í samskiptum. Til dæmis er minna líkamsrými í samskiptum milli foreldris og barns en milli fullorðins einstaklings og óskylds barns. Frá unga aldri lærir barn færni í samskiptum með því að fylgjast með hegðun, framkomu og atferli þeirra sem það á í samskiptum við. Grundvöllur samskiptahæfni einstaklinga byggist á hæfileikanum til að setja sig í spor annarra og geta komist að sameiginlegri niðurstöðu.

Það læra börnin sem fyrir þeim er haft

Á lífsgöngunni á hver einstaklingur samskipti við ótal margt fólk. Sumir verða samferðamenn alla ævi, aðrir staldra við yfir ákveðin tímabil ævinnar og enn aðrir aðeins stundarkorn. Eitt eiga allir einstaklingar sameiginlegt, hver og einn markar spor í hjarta, sál og huga samferðamanna sinna í lífinu, og samskiptin ásamt framkomunni hafa mótandi áhrif á líf viðkomandi. Samskipti og framkoma fullorðinna gagnvart börnum hefur þess vegna áhrif á hvernig samskipti og framkomu börnin temja sér, því í gegnum samskipti við fullorðna mótast grundvallarlífsleikni barna. Íslenski málshátturinn „Það læra börnin sem fyrir þeim er haft” á því vel við þegar horft er til samskipta fullorðinna við börn, enda eru allir fullorðnir sem barnið umgengst helstu fyrirmyndir þess um hegðun, framkomu og samskipti. Því er mikilvægt að fræða fullorðna sem vinna með og/eða umgangast börn um eðli uppbyggilegra og árangursríkra samskipta og eru eftirfarandi sex samskiptaboðorð sett fram til að gefa fullorðnu, myndugu fólki kost á að eiga í góðum samskiptum við börn:

• HORFA
• HEILSA
• HLUSTA
• HLJÓMA
• HRÓSA
• HJÁLPA

HORFA

Náðu blíðlegu augnsambandi

Horft er af einlægni í augu barnsins, augnsambandi náð og barninu sýnd sú virðing að hinn fullorðni staðsetur sig í svipaðri hæð og barnið, það er krýpur eða situr til að jafnvægi komist á í samskiptunum. Að viðhalda augnsambandi í samskiptum við barn er nauðsynlegur þáttur í að koma á trausti, gefur til kynna áhuga á barninu og hefur úrslitaþýðingu í að byggja upp góð tjáskipti við barn.

HEILSA

Einbeittu þér að barninu og brostu með augunum

Hinn fullorðni leggur sig fram um að einbeita sér eingöngu að barninu um leið og því er heilsað. Þannig er barninu sýnd umhyggja með því að hafa frumkvæði að því að heilsa því. Þetta hefur þau áhrif að barnið upplifir sig mikilvægt sem aftur eflir sjálfstraust þess. Þar að auki túlkar barnið móttökurnar þannig að það sé boðið velkomið, að tilvera þess skipti máli um leið og það finnur fyrir öryggiskennd.

HLUSTA

Hlusta á og túlka skilaboðin sem barnið sendir

Ekki er eingöngu hlustað á orðin sem barnið segir, heldur einnig hvernig barnið tjáir sig og lögð áhersla á að túlka hegðun og atferli þess. Barnið fær óskipta, einlæga athygli þess fullorðna sem reynir að setja sig í spor þess, það er hinn fullorðni beitir virkri hlustun í samskiptum við barnið sem er mikilvægur þáttur í þróun sterkrar sjálfsmyndar þess. Með því að sýna barni athygli, hlusta á og túlka orðin sem það segir og sýna því einlægan áhuga án þess að dæma, eflist sjálfsvirðing barnsins um leið og það lærir að bera virðingu fyrir öðrum. Auk þess að nota virka hlustun, endurspeglar hinn fullorðni það sem barnið er að tjá með því að endurtaka og gefa tilfinningum þess og líðan nafn og þannig lærir barnið að þekkja og tjá tilfinningar sínar.

HLJÓMA

Talaðu með hlýlegum tón

Það er ekki sama hvernig blæbrigðum og tónum raddarinnar er beitt í samskiptum við barn. Löngu áður en barn skilur orðin sem töluð eru til þess, leggur það skilning í þann raddblæ sem beitt er. Því skal leggja áherslu á að hækka ekki róminn og tala ekki niður til barns að tala við það á uppbyggjandi og hlýlegan hátt því jákvæður raddblær, orðfar og framkoma fullorðinna gagnvart barni leiðir ásamt virkri hlustun til aukinnar sjálfsvirðingar og vellíðunar þess.

HRÓSA

Hrósaðu fyrir jákvæða hegðun og framkomu

Barninu er hrósað einlæglega fyrir jákvæða hegðun og framkomu fyrirvaralaust, til dæmis fyrir að hjálpa til á heimilinu, vera duglegt að hjálpa vini sínum eða fyrir að taka með sér öll gögn í skólann. Að hrósa barni fyrirvaralaust leiðir til aukins sjálfstrausts barnsins og hefur að auki þann ávinning að auka líkur á áframhaldandi jákvæðri og uppbyggilegri hegðun.

HJÁLPA

Vertu til staðar þegar barnið þarfnast þín

Fullorðnir eiga að vera til staðar þegar barn þarfnast hjálpar, eiga að koma auga á barn sem er hjálparþurfi og bregðast við þörfum þess á jákvæðan hátt. Það leiðir til þess að barnið upplifir öryggiskennd og traust í samskiptum sem byggja á samhygð og umhyggju fullorðins einstaklings gagnvart barni. Þegar sá aðili sem vald hefur yfir einstaklingi (hér: fullorðinn sem hefur vald yfir barni) sýnir vald sitt á jafnræðisgrunni, leiðir það til þess að hinn valdalausi (hér: barnið) upplifir ekki niðurlægjandi viðbrögð heldur uppbyggilegt hjálparsamband sem byggist á umhyggju, gagnkvæmu trausti og öryggi.

Úr bæklingi Aðalbjargar Stefaníu Helgadóttur, hjúkrunarfræðings.

Grein af vef heilsuhegdun.is