Að tilheyra

Hvað er að tilheyra og hvað er að vera ungur?

Manneskjan getur tilheyrt ólíkum hópum, eins og samtökunum 78 sem eru ,,Hagsmuna og baráttusamtök hinsegin fólks á Íslandi’’ eða tilheyra fólki sem glímir við gigt. Ég glími sjálfur við slitgigt með krónískum verkjum og hef farið í þrjár mjaðmaliðaskiptingar. Ég vil tilheyra þar sem samfélagið tekur öðrum sem jafningjum og dæmir ekki annað fólk. Ég tilheyri þeim sem hafa glímt við geðröskun án þess að vita hvað geðröskun er.

Ég tilheyri þar sem félagasamtök koma fram við aðra sem jafningja. Ég tilheyri þeim sem vilja að rödd notanda fái aukið vægi innan geðheilbrigðiskerfis. Ég tilheyri þeim sem fara í skóla,fjölmiðla og hvar sem tækifæri gefst til að nýta reynsluna til góðs.

Ég tilheyri þeim sem finnst aldur afstæður. Ég er því 51 árs ungur maður sem ætlar að leiða ykkur inn í kvíðann sem mótaði mitt líf með feluleik og vanlíðan 26 ár ævi minnar.

Minn kvíði

Ég fór að finna fyrir kvíða þegar ég byrjaði í grunnskóla 1974. Ég fór að leika trúð um 12 ára aldur til að fela kvíðann og óttann. Mig langaði ekki að lifa í heljargreipum óttans en sá enga útgönguleið úr svartholi kvíðans. Til þess að lifa þurfti ég að setja upp leikrit þar sem ég var leikstjórinn. Ég var reiður yfir því hvernig mér leið, reiður í eigin garð. Herbergið er minn besti vinur. Ég veit ekki af hverju ég roðna, klökkna, hef litla einbeitingu, brothætt taugakerfi, ekkert sjálfstraust eða sjálfsvirðingu. Ég var viss um allir skömmuðust sín fyrir mig og leið líka illa innan um fjölskylduna.

Ég leyfi öðrum að gera grín að mér og tek þátt í því sem trúður svo enginn geti séð hvernig mér líður. Ég skammaðist mín fyrir sjálfan mig. Ég leit út fyrir að fúnkera félagslega, en eftir að ég varð fimmtán sextán ára fór ég aldrei með félögum í bíó og forðaðist að taka þátt í mannamótum nema áfengi væri við hönd. Ég var með afsakanir en auðvitað dauðlangaði mig en kvíðinn og óttinn hótuðu mér miskunnarlaust að ég yrði mér til skammar. Ég prófaði framhaldsskóla en entist aðeins í tvo mánuði þar sem ég gat ekki verið innan um aðra. Ég fór að vinna 16 ára og var á sama vinnustað í 20 ár.

Samt var ég alltaf virkur í íþróttum. Ég var meira að segja í félagsíþrótt, spilaði fótbolta með Þór og Magna Grenivík þótt mér liði illa. Ég fór í Magna þar sem ég hafði ekki sjálfstraust til að vera í Þór og Magni var minna félag. Ég þurfti að hætta í boltanum 1994 þar sem ég greindist með bein í bein í mjaðmarliðnum.

Ég var orðinn 38 ára gamall árið 2005 og var staddur á verkjasviði á Kristnesi í Eyjafirði eftir mína aðra mjaðmaliðaskiptingu sem heppnaðist ekki vel. Ég fékk fræðslu á Kristnesi og bæklinga um kvíða, félagsfælni og þunglyndi. Það varð upphaf að bættum lífsgæðum sem ég bý að í dag. Bæklingarnir sögðu mína sögu og útskýrðu af hverju mér hafði liðið svona illa síðan ég var krakki með sjálfsvígshugsanir nær daglega.

Það voru ástæður fyrir myrkrinu og svartholinu sem hægt var að vinna með. Þetta var ekki mér eða neinum öðrum að kenna hvernig mér leið og óþarfi að skammast sín fyrir það frekar en ég væri með krabbamein. Ég ákvað strax á Kristnesi að leita mér hjálpar og horfa fram á veginn með opnum huga og jákvæðni að leiðarljósi.

Samvinna á Akureyri

Frá 2005 hef ég unnið vel í mínu lífi með hjálp fagmanna og fólks með reynslu af geðröskun. Ég útskrifaðist sem ráðgjafi úr Ráðgjafaskóla Íslands í desember 2009 og sem félagsliði úr Símey vorið 2016. Ég er einn af stofnendum Grófarinnar ásamt fleiru góðu fólki bæði fagmönnum og fólki með reynslu af geðröskun. Grófin geðverndarmiðstöð á Akureyri hefur unnið vel með samfélaginu, Háskólanum sem og öðrum úrræðum í kerfinu. Grófin geðverndarmiðstöð fékk hvatningarverðlaun frá forvarna og fræðslusjóðnum ,,ÞÚ Getur“ árið 2015.

Það sýnir sig að samvinna fólks með reynslu af geðröskun og fagfólks getur skilað góðum árangri fyrir fólkið sem þarf á hjálp að halda og í bættum forvörnum í samfélaginu. Samvinna er besta meðalið til að efla forvarnir og auka þekkingu á geðsjúkdómum. Ég hef farið í 4 ár með öðru góðu fólki úr Grófinni með geðfræðslu í grunn- og framhaldsskóla á Akureyri í samvinnu við forvarnarfulltrúa Akureyrarbæjar. Auk þess hefur geðfræðsluteymið farið í nærsveitir og víða um land og er eftirspurn mikil.

Geðfræðslan hefur heppnast mjög vel og eru ungmenni sem og starfsfólk mjög þakklát að fá fólk sem talar frá hjartanu um sína persónulegu reynslu og bjargráð. Ég veit sjálfur að ef einhver hefði komið þegar ég var í 9. bekk og hefði sagt sína sögu og lýst einkennum myndi það hafa útskýrt mína líðan. Að geta séð manneskju með reynslu af kvíða hefði gefið mér tækifæri til að takast á við sjálfan mig með faglegri aðstoð.

Þau úrræði sem ég hef notað eru heimilislæknir, Starfsendurhæfing Norðurlands, SÁÁ, Heilsustofnun í Hveragerði sem ég fer reglulega til. Þrisvar sinnum á geðsvið Reykjalundar sem gera samtals fjóra mánuði. Geðdeild á Akureyri í fjórar vikur 2008 og í félagskvíðahóp í framhaldi af geðdeild.

Ég var í Hugarafli í Reykjavík frá 2009 til desember 2012 þegar ég flutti til Akureyrar. Stofnaði svo Grófina með öðrum fagmönnum og notendum 10. október 2013 þar sem að meðaltali koma 20 manns á dag og endurnýjast sá hópur reglulega þar sem sumir fara á vinnumarkað eða í nám. Grófin geðverndarmiðstöð hefur líka hjálpað fólki við að rjúfa sína einangrun og eignast hlutverk á sínum forsendum. Ég er stoltur að fá að vera þátttakandi í samfélagi þar sem þekking á geðröskun hefur aukist og mörg úrræði í boði og umfjöllun meiri. Ég veit að það er margt óunnið en það er gott að halda því á lofti sem vel er gert fyrir framtíðina.

Eymundur Eymundsson höfundur greinar er verkefnastjóri geðfræðslu Grófarinnar.