Líklegast er nútímanum illa við börnin okkar?

Það er eins og nútíma borgarlíferni sé að reyna að granda blessuðum börnunum okkar (og okkur sjálfum í leiðinni). Allt of margt í okkar líferni er að gera okkur svo ótrúlega auðvelt að lifa, borða og tæknin er alltaf að „létta“ okkur lífið og skrefin.

Undanfarin ár hef ég haldið fyrirlestra um heilbrigðan lífsstíl fyrir börn og ungmenni. Á einum slíkum fyrirlestri fyrir unglinga um daginn var ég alveg sleginn út af laginu. Það var varla að unglingarnir sem voru þarna á fræðslunni gætu haldið sér vakandi (þó reyndi ég að vera skemmtilegur), fæst þeirra sögðust borða morgunmat, allflest játuðu að nota orkudrykki og fáir voru í reglulegri hreyfingu.

Það þarf vitundarvakningu og alvöru átak til að efla ungmenni þessa lands til heilbrigðis. Það er svo ótrúlega margt í þeirra umhverfi sem er að ýta undir óheilsusamlegan lífsstíl.

Óholl fæða

Þetta vitum við nú öll en nú til dags er framboð af sætindum, skyndibita, gosdrykkjum, „orkudrykkjum“ og annarri gervifæðu er svo yfirgengilegt og auglýsingum þessara „matvara“ er einnig beint að ungmennunum á samfélagsmiðlum. Fyrir 30-40 árum þegar ég var að alast upp var vissulega alveg eitthvað um sætindi en í svo miklu minna magni. Maður fékk t.d. nammi í lítinn grænan nammipoka í sjoppunni en ekki í risapoka í nammilandi þar sem hægt er að koma 2 kg af sætindum.
Einnig voru reglulegri máltíðir og skyndibitastaðir voru mjög fáir fyrir nokkrum árum. Þrátt fyrir að ég fengi mér stundum sælgæti og sykraði Cheerios á morgnana þá drakk ég mikið af mjólk, borðaði fisk, kartöflur, kjöt, gulrætur, egg og alvöru fæðu. Skv. nýrri landskönnun á mataræði Íslendinga þá neyta einungis 1% ungra kvenna ráðleggingum að 2-3 fiskmáltíðum í viku.

Hreyfingarleysi

Ofan á allt framboðið af sætindunum, gosdrykkjunum og skyndibitanum bætist mikið hreyfingarleysi ungmenna nútímans. Af tali við félaga minn sem er íþróttakennari nemenda á unglingastigi í grunnskóla þá segir hann að leyfi/fjarvist í leikfimi vera sorglega algengt og eigi oft við um stóran hluta heilu bekkjanna.
Börn og unglingar sjást mun minna úti að leika sér nú til dags því framboðið á afþreyingu í snjallsímum og tölvuleikjum er orðið svo mikið.
Til að bæta gráu ofan á kolsvart þá er tæknigeirinn líka að reyna að fá börnin okkar til að hreyfa sig ekki neitt þegar þau fara utandyra með því að koma með á markað RAFMAGNShlaupahjól! Stundum mætti halda að nútímatækni væri að reyna að granda heilsu okkar.

Koffínneysla

Því miður er orkudrykkjaneysla ótrúlega töff í augum ungmenna okkar og því getum við þakkað íþróttastjörnum og áhrifavöldum sem auglýsa þessa drykki sem hollustudrykki í öllum miðlum. Koffín er örvandi og ávanabindandi efni, það þekkjum við sjálf hin fullorðnu og er fyrsti bollinn á morgnana oft góður
Koffínneysla ungmenni eykur verulega líkur á kvíða og svefnleysi sem er eitthvað sem ungmenni okkar þurfa síst á að halda. Samkvæmt rannsóknum þá er kvíði unglinga að aukast og sérstaklega unglingsstúlkna.
Þó að það sé kaldhæðið þá væri betra fyrir börnin okkar að setjast niður með okkur foreldrunum á morgnana með kaffibolla í stað þess að fá sér orkudrykkinn sinn. Kaffibaunin er með andoxunarefnum en orkudrykkurinn er með óæskilegri aukaefni s.s. sætuefni.

Nikótínpúðar

Það er eitt að börnin okkar og ungmenni séu orðin háð koffíni en nú hafa nikótínpúðar náð hæstu hæðum í vinsældum hjá ungmennum okkar. Svo ég vitni nú einu sinni enn í mína barnæsku þá voru það nokkrir „villingar“ í grunnskóla sem reyktu sígarettur og voru þannig að neyta nikótíns. Nú til dags er neyslan á nikótíni í formi hvítra nikótínpúða allt frá „villingunum“ til vinsælastu stelpunnar í bekknum.
Nikótínpúðarnir eru auglýstir sem skaðlausir og eru fyrir framan ungmennin á miðlum þeirra og einnig eru foreldrar og fyrirmyndir þeirra að neyta þeirra. Þannig að það er ekkert skrítið að þau séu að neyta nikótíns á þennan hátt.
Þessir púðar eru vissulega ekki með öll aukaefni sígarettu, veips eða íslenska neftóbaksins en það er ekki þar með sagt að þeir séu hollustuvara.
Einn vinsælasti söluaðila nikótínpúða notar sænska tungu til auglýsing og auglýsir notkun á vörunni sem alltaf „brä“ eða alltaf hress! Þetta er siðlaus auglýsingamennska því nikótín er örvandi og ávanabindandi. Magnið af nikótíni sem er í púðum er líka oft mun meira en t.d. þegar fólk reykti, ekki það að við eigum samt að taka upp reykingar aftur í massavís.
Í framtíðinni verður örugglega mikið af nikótínfíklum sem byrjuðu að neyta nikótíns í nikótínpúðum.
Við ættum að kom af stað átaki þar sem nikótínpúðalausir 10. bekkir fá einhverja umbun frá skólayfirvöldum. Einnig þarf að kynna vel fyrir börnin og ungmennum skaðsemi af nikótíni.

Hvað er til ráða?

Ég biðla til þessa mikla tæknisamfélags sem við lifum í að gera eitthvað til að láta börnin okkar og ungmenni fara að hreyfa sig aftur, sofa betur, borða hollara og finnast orkudrykkir vera jafn ógeðslegir og fiskur í skólamötuneytinu.
Við sem foreldrar verðum líka að fara að spyrna við og vera sjálf góðar fyrirmyndir. Það er engin von til að börnin hlusti á okkur ef við notum nikótínpúða, hreyfum okkur ekki, borðum ótæpilega af skyndibita og drekkum óhóflega af kaffi eða orkudrykkjum. Kosturinn við það vera fyrirmynd fyrir börnin sín er að heilsan mun einnig þakka okkur fyrir það.