Merkingar á mörgum matvælum eru hlægilegar

Dæmin eru mörg um hvernig merkingar hreinlega vinna gegn neytandanum.

Tökum eitt dæmi:

Markaðssettar eru tvær vörur, vara A og vara B. Vara A er í eðli sínu holl vara og góður kostur þegar kemur að fjölbreyttu og hollu mataræði. Vara B er í eðli sínu óhollustuvara, stútfull af viðbættum sykri og mikið unnu korni. Þar sem framleiðandi vöru A vill koma því á framfæri að vara sín sé hollustuvara þá tekur hann fram á umbúðum að hún sé „Trefjarík“. Við það eitt að merkja hana þannig þá koma kvaðir á hann um að bæta þurfi á umbúðir vörunnar upplýsingum um næringarinnihald (orka, prótein, kolvetni, fita ofl. sjá reglugerð hér sérstaklega 4. grein) og við neytendur njótum góðs af því og getum verið enn upplýstari um að vara A sé  góð fyrir okkur. Framleiðandi vöru B hefur engan áhuga á því að segja frá næringargildi vörunnar og þarf hann því ekki að merkja vöruna neitt sérstaklega eða umfram það sem skylt er að merkja allar vörur með (t.d. innihaldslýsingu).Því koma engar upplýsingar fram á vörunni t.d. um orku, viðbættan sykur eða trefjamagn og upplýsingum haldið frá okkur um vöruna sem fyrir suma gæti verið bráðnauðsynlegt að hafa.

Þetta getur ekki verið rétt gagnvart neytendum!?!

Við viljum mjög mörg einfaldlega vita hversu mikið er af vissum efnum í  vörunum sem við kaupum, við viljum vita hversu mikið er af sykri og hitaeiningum, hversu mikið er af ómega-3 og ómega-6 fitusýrum og við viljum líka mörg vita trefjainnihald og saltmagn. Þessar upplýsingar fáum við ekki úr innihaldslýsingu. Ég meina, hvernig eigum við að gera farið eftir ráðleggingum um lýðheilsu ef við vitum ekki hvað er í vörunum sem eru á boðstólnum?

Við erum ekki fædd með þessa þekkingu!

Danir fóru á sínum tíma gegn reglum ESB (sjá hér) og fengu lágkúru fyrir en þeir voru ósáttir við magn transfitu í matvælum enda transfita talin stór sökudólgur í tíðni hjarta- og æðasjúkdóma. Sambandið fór í mál en Danir stóðu fastir á sínu og fengu í gegn að reglur um transfitusýrur yrðu hertar í Danmörku því ESB lét að lokum málið niður falla. Með þessu sýndu Danir þrautseigju og hugrekki sem aðrar þjóðir hafa nýtt sér í kjölfarið, þ.m.t. við Íslendingar en reglur um hámarksmagn transfitu í matvælum voru settar í lög árið 2010 (sjá hér).

Með því að láta málið gegn Dönum niður falla var ESB í raun að segja að sambandið meti lýðheilsu umfram frjálst flæði matvæla og þetta eiga íslensk stjórnvöld að nýta sér. Lýðheilsumál Íslendinga gætu verið mun betri en hér á landi er offita mikil og gríðarleg neysla á sykri. Við neytendur eigum skilið að fá reglur strax sem gera okkur kleift að hafa þær upplýsingar á umbúðum matvæla sem við þurfum til að geta tekið upplýsta ákvörðun um það hvort matvara henti okkur eða ekki. Það gengur nefnilega ekki upp að láta fyrirtæki upplýsa okkur í gegnum markaðsherferðir um ágæti vara sinna enda eru mýmörg dæmin undanfarið þar sem hreinlega er logið að okkur neytendum í þessháttar herferðum.

Nýjar reglur eru í burðarliðnum hjá ESB (sjá hér) en þær munu taka gildi 13. desember næstkomandi sem þýðir að þær verða teknar upp hér á landi eitthvað síðar vegna innleiðingar inn í samninginn um evrópska efnahagssvæðið (EES).

Þær upplýsingar sem eru hvað mikilvægastar að mínu mati fyrir íslenska neytendur, upplýsingar um næringargildi, munu þó ekki verða skylda að merkja fyrr en 13. desember 2016 og þá eitthvað seinna hér vegna EES.

Næstu fjögur árin hið minnsta munum við því ekki hafa upplýsingar á öllum vörum um næringarinnihald matvæla. Einmitt þær upplýsingar sem við þurfum flest á að halda núna en ekki eftir tæplega fjögur ár.

Steinar B.,
næringarfræðingur
www.steinarb.net

Þessi pistill er eign höfundar og má hvorki afrita hann né nota efni hans án leyfis.