Fara í efni

Skorpulifur

Skorpulifur þróast þegar mikill fjöldi lifrarfruma deyr og í staðinn myndast örvefur og hnútar.
Skorpulifur
Skorpulifur

Hvað er skorpulifur?

Skorpulifur þróast þegar mikill fjöldi lifrarfruma deyr og í staðinn myndast örvefur og hnútar. Lifrarvefurinn verður því óeðlilegur á ákveðnum svæðum og getur ekki starfað eðlilega. Þetta leiðir til háþrýstings (hækkaður blóðþrýstingur) í lifrinni og skerðingar á starfshæfni hennar. Erlendis er skorpulifur ein algengasta dánarorsök einstaklinga á aldrinum 25-65 ára en hér á landi er skorpulifur ekki eins algengur sjúkdómur.

Hverjar eru orsakir skorpulifrar?

  • Alkóhólismi.
  • Lifrarbólga B og C.
  • Óþekktar orsakir.
  • Eiturefni, t.d. klóróform.
  • Lyf, t.d. Methotrexate.
  • Alvarlegir sjúkdómar: Efnaskiptasjúkdómar (Hemochromatosis(járngeymdargalli) og Wilson´s sjúkdómur). Hindrun á blóðflæði frá lifur til hjartans (krónísk hægri hjartabilun). Einnig ýmsir sjálfsónæmissjúkdómar og sarklíki (Sarcoidosis).

Hver eru einkennin?

Við upphaf sjúkdómsins eru mjög óljós einkenni:

  • Þreyta og slappleiki.
  • Minnkuð matarlyst, ógleði og þyngdartap.

Þegar sjúkdómurinn er lengra genginn:

  • gula (húðin og hvíta augnanna verða gul).
  • dökk gult eða brúnt þvag.
  • litlar húðæðarnar verða sjáanlegar og líkjast köngulóarvef.
  • hárlos.
  • brjóst myndast á karlmönnum.
  • miltað stækkar.
  • vökvasöfnun í kvið og bjúgur á fótum.
  • niðurgangur: Hægðirnar geta verið dökkar/blóðugar.
  • uppköst. Þau geta verið blóðug vegna æðahnúta í vélinda.
  • meðvitundarskerðing sem getur þróast yfir í meðvitundarleysi (kóma).

Hvenær er hætta á ferð?

  • Það er einstaklingsbundið hversu mikla áfengisneyslu þarf til að skorpulifur myndist.
  • Þeir sem vinna með eiturefni ættu að forðast þau eftir bestu getu og nota hlífðarbúnað. Flest efnin hafa slæm áhrif á lifrina.
  • Við sýkingu af lifrabólgu.
  • Við vannæringu.

Hvað er hægt að gera til að forðast lifrabólgu?

  • Neyta áfengis í hófi.
  • Fara í áfengismeðferð ef áfengisneysla er vandamál.
  • Koma í veg fyrir lifrarbólgusmit (blóðblöndun). Þeir sem hafa lifrarbólgu nú þegar þarf að vera í reglulegu eftirliti hjá t.d. meltingarsérfræðingi.
  • Varastu eiturefni á vinnustað.

Hvernig greinir læknirinn sjúkdóminn?

Starfsemi lifrarinnar er skoðuð með blóð- og þvagsýnum. Einnig er gerð ómskoðun á lifrinni. Stundum er tekið vefjasýni úr henni til nákvæmari greiningar.

Ráðleggingar

Ef alkóhólismi er orsök skorpulifurs, hætta skal samstundis að drekka. Hægt er að leita áfengismeðferðar hjá SÁÁ.

Starfsgeta

Takið þátt í athöfnum daglegs lífs. Ef mikill bjúgur er á fótum skal hafa þá í hálegu í hvíld.

Fæði

  • Forðast áfengi.
  • Borða próteinríkan og fjölbreyttan mat.
  • Forðast salt.
  • Á seinni stigum sjúkdómsins skal minnka próteinneysluna í áföngum.
  • Það er nauðsynlegt að taka vítamín og steinefni.

Hverjir eru fylgikvillarnir?

  • Getuleysi.
  • Lífshættulegar blæðingar, sérstaklega frá vélinda og maga.
  • Lifrarkrabbamein.
  • Sýking (blóðeitrun).

Framtíðarhorfur

Það má koma í veg frekari tap á lifrarvef með því að fjarlægja sjúkdómsvaldinn en sá skaði sem þegar hefur komið fram verður ekki læknaður. Með breyttu líferni og meðferð má halda sjúkdómnum í horfinu. Ef ekkert er gert mun lifrin að lokum gefast upp og það leiðir til dauða.

Hver er meðferðin?

  • Erfitt er að meðhöndla skorpulifur og beinist hún aðallega að þeim fylgikvillum sem hún hefur í för með sér.
  • Við vökvasöfnun í kvið eða á fótum er gefið kalíumsparandi þvagræsilyf.
  • Einnig er hægt að nota önnur þvagræsilyf.
  • Betablokkarar, með langtímavirkni við blæðandi æðahnútum. Lyfið minnkar blóðþrýstinginn í æðahnútunum og kemur þannig í veg fyrir að þeir springi og valdi blæðingu.
  • Hægt er að meðhöndla lífshættulegar blæðingar frá æðahnútum í vélinda inn á sjúkrahúsi með magaspeglun. Ef speglunin leiðir í ljós að um æðahnúta er að ræða, er hægt að meðhöndla þá með því að blása upp blöðru inni í vélindanu.
  • Hægðalyf með sérstakt sykurinnihald er gefið þegar grunur leikur á að sjúklingur sé að fá lifrarkóma eða vegnalifrarkóma, til að draga úr myndun ammóníum í blóðrásinni.

Heimild: doktor.is