Þessi litla fiskneysla er áhyggjuefni

Fiskneysla Íslendinga er almennt  allt of lítil og hefur farið hratt minnkandi undanfarin ár og áratugi, sér í lagi meðal ungs fólks.

Árið 1990 var Ísland í fyrst sæti Evrópuþjóða hvað fiskneyslu varðar en á næstu 12 árum dróst neyslan saman um 30% og var orðin svipuð og meðal annarra Evrópuþjóða.

Þjóðin sem áður neytti fisks jafnvel í fimm máltíðir á viku er nú komin niður í vikulega, kannski tvisvar. Sjá nánar á www.heilsutorg.com Af mataræðið Íslendinga

Þessi litla fiskneysla er áhyggjuefni því fiskur er mjög holl fæða og er talið að fiskurinn og lýsið hafi haft afgerandi áhrif á það hversu heilsuhraust og langlíf þjóðin hefur verið í gegnum aldirnar. Samkvæmt könnunum eru það ungar stúlkur sem minnst eru spenntar fyrir fiskinum og borða sem nemur 15 g á dag en það samsvarar fiskmáltíð á 10 daga fresti. Þetta er dapurleg staðreynd en algengur skammtur af fiski hjá þeim sem borða fiskmáltíðir er 150 g. Samkvæmt ráðleggingum frá Landlæknisembættinu en æskilegt er að borða minnst 300 g á viku eða að minnsta kosti tvisvar til þrisvar í viku og þar af feitur fiskur vikulega. Þegar talað er um feitan fisk er það helst laxinn, lúðan og síldin en einnig eru smáfiskar eins og til að mynda makríll og sardínur flokkaðir sem feitur fiskur. Lýsið er ríkt af D-vítamíni og hollum fiskifitum þar með talið omega-3 og má segja að lýsið sé eina fæðubótarefnið sem meðal Íslengurinn á öllum aldri hefur heilsufarslegt gagn af !

Þau næringarefni sem við förum á mis við ef við borðum sjaldan fisk eru joð og omega-3 en ljóst er að almennt er fæði nútímamannsins snautt af omega 3. Fiskur og sjávarfang er einnig ríkt af próteinum og seleni og því mikilvæg fæða fyrir börn og ungt fólk og frábær uppspretta auðmeltanlegra próteina t.d. fyrir íþróttafólk. Omega-3 hefur margvísleg áhrif á líkamstarfsemina. Til að mynda við að byggja upp frumuhimnur sem gerðar eru úr fitusýrum en fitusýrurnar hafa áhrif á starfsemi frumuhimnanna  ekki síst í samskiptum við aðrar frumur, þar á meðal í heilanum. Ef að nóg er af omega-3 nýtir líkaminn það meðal annars til að mynda boðefni  sem hafa jákvæð áhrif á líðan. Þetta gæti verið mikilvægt í tengslum meðferð við þunglyndi en oft mælast omega-3 gildi lág hjá þunglyndissjúklingum. Á sama tíma er omega-3 mikilvægt í framleiðslu á efnasamböndum sem stjórna blóðþrýstingi og blóðstorknun. Bólgu- og ónæmissvörun líkamans er einnig háð magni omega-3 fitusýra á þann hátt að omega-3 dregur úr bólgumyndun og hefur þannig góð áhrif á ofnæmis sjúklinga, öfugt við árhrifin sem omega-6 fitusýrur hafa. Því er ekki æskilegt að taka inn omega-6 fitusýrur þar sem nóg er af þeim í fæði nútímamannsins til að mynda í jurtaolíum og sumum unnum matvælum.

Hollusta fisksins og sjávarfangs almennt er ótvíræð og hafa rannsóknir meðal annars leitt í ljós að þeir sem borða fisk tvisvar til þrisvar í viku eiga síður á hættu að fá hjartaáfall en þeir sem borða fisk sjaldnar. Eðlilegur fósturþroski; þá aðallega heili og taugakerfi er háð því að nægjanlegt magn omega-3 fitusýra, DHA og EPA, sé til staðar á fósturskeiðinu og það er því á ábyrgð móðurinnar að neyta sjávarfangs í nægjanlegu magni alla meðgönguna. Önnur mikilvæg vítamín og steinefni sem finna má í feitum fiski og eru mikilvæg á fósturskeiðinu eru A-, D- og B12-vítamín, auk joðs og selens.

Omega-3 fitusýrur einnig mikilvægar fyrir þá eldri og kemur það aðallega inn á hjartaheilsu, með því að bæta blóðfitugildi, lækka blóðþrýsting, bæta blóðflæði og draga úr hjartsláttar óreglu. Magn omega-3 kemur einnig við sögu í tengslum við andlega líðan og jafnvel alzheimerssjúkdóminn en mælingar á sjúklingum með þann sjúkdóm hafa sýnt fram á lækkuð gildi í heilavef.

Fiskur, sjávarfang og Lýsi er því mikilvægur hluti af hollu og fjölbreyttu mataræði sem miðar að góðri heilsu frá fósturskeiði til framtíðar.

Fríða Rún Þórðardóttir
Næringarfræðingur, næringarráðgjafi, íþróttanæringarfræðingur